Μοναστήρι

Το μοναστήρι της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, που βρίσκεται στην περιοχή Γκαγκανιά, αποτελεί ένα από τα γραφικότερα μοναστήρια της Λακωνίας. Βρίσκεται σε απόσταση 3 χιλιομέτρων βόρεια των Μολάων και σε  υψόμετρο 400 μέτρων  στην πλαγιά του όρους Κουρκούλα. Ο σχετικά μικρός σε μέγεθος  ιερός ναός του είναι κτισμένος πάνω σε βραχώδες έδαφος και έχει οκτάγωνο τρούλο. Στο εσωτερικό του ο ναός δεν έχει τοιχογραφίες παρά μόνο εικόνες. Χτισμένο με πέτρα είναι αρμονικά ενσωματωμένο στο φυσικό περιβάλλον. Μέχρι το 2014 η μονή  ήταν άσπρη (λόγω του ασβέστη με τον οποίον την έβαφαν), αλλά με απόφαση του ιδιοκτήτη και των ενοικιαστών πραγματοποιήθηκε αναπαλαίωση στο ναό και διαπιστώθηκε με έκπληξη ότι το μοναστήρι χρονολογείται περίπου το 1300 μ.Χ. Το θέαμα είναι εκπληκτικό όταν αντικρίσει κανείς τις σκαλιστές λεπτομέρειες της πέτρας και κατανοήσει ότι αυτό το αρχιτεκτονικό κόσμημα το δημιούργησαν με χειρωνακτική εργασία. Γύρω από το μοναστήρι υπάρχουν κάποια μέρη των κελιών των καλογριών, μιας και παλαιότερα ο αριθμός των μοναχών έφτανε έως και 35. Υπάρχουν διάφοροι χώροι όπου είχαν τα ζώα, αποθήκες για τα τρόφιμα που διατηρούνται μέχρι σήμερα.     

Το κτήμα που περιβάλλει το μοναστήρι είναι πλούσιο σε ελαιόδεντρα, κυπαρίσσια, οπωροφόρα δέντρα, πλατάνια, τα οποία σε συνδυασμό με τις δύο πηγές του σουλιναρίου αποτελούν έναν επίγειο παράδεισο. Ειδικά την άνοιξη που τα πάντα είναι ανθισμένα, μπορεί κανείς να αισθανθεί τις μυρωδιές της φύσης και να γαληνέψει η ψυχή του ακούγοντας το γάργαρο νερό από το βουνό να ηχεί στα αυτιά του. Φυσικά, η θέα είναι μοναδική! Τα βουνά του Ζάρακα, ο κάμπος των Μολάων ακόμα και η θάλασσα της Πλύτρας βρίσκονται στα πόδια κάθε επισκέπτη. Υπερονόβια δέντρα δεν υπάρχουν διότι κόπηκαν σύμφωνα με φήμες από τον Ιμπραήμ, την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Παλαιότερα είχαν φυτέψει 40 είδη κυπαρισσιών, αλλά στον πόλεμο του 1940 κόπηκαν για να κτίσουν ξανά τη γέφυρα της Απιδιάς ύστερα από καταστροφή της.     

Η μονή παλαιότερα, όταν διέμεναν εκεί καλόγριες ήταν αυτοκέφαλη. Για το λόγο αυτό είχαν ζώα, αργαλιούς που ύφαιναν και αρκετούς κήπους για να καλλιεργούν. Είχαν λιοτρίβι, αλώνι, μύλους και παρήγαγαν γάλα, τυρί και όλα τα βασικά αγαθά για την επιβίωσή τους. Στην άκρη του κτήματος υπήρχε πηγή με νερό για να ξεκουράζονται οι επισκέπτες και να ποτίζουν τα άλογα. Σήμερα έχουν σωθεί μόνο κάποια ερείπια της βρυσούλας. 

Σύμφωνα με την απογραφή του 1699, κατά την περίοδο ενετοκρατίας, η μονή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος είχε καταγραφεί. Το 1870 πέρασε στην ιδιοκτησία του βουλευτή Αλέξανδρου Παπαμιχαλόπουλου, ο οποίος ήταν γαμπρός του μεγαλοκτηματία Θεόδωρου Καστανάκου. Ο Παπαμιχαλόπουλος είχε στόχο να κάνει το μοναστήρι δισυπόστατο. Επιθυμούσε οι άνθρωποι από τους Μολάους, τα χωριά του Ζάρακα να πηγαίνουν στο μοναστήρι της Γκαγκανιάς στη γιορτή της Παναγίας της Χρυσαφίτισσας. Μέχρι τότε όλοι πήγαιναν στη Μονεμβασιά. Όταν το ανέλαβε αυτός, το μοναστήρι  γιόρταζε και της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος και της Παναγίας της Χρυσαφίτισσας. Το 1911 το πούλησε στον Παπανάρετο Πολυκάρπου, ο οποίος ήταν αρχιμανδρίτης και ηγούμενος της Μονής. Τότε έγιναν μοναχές οι αδελφές Μοραΐτη, Κότσαλη και άλλες, οι οποίες προσέφεραν όλη την περιουσία τους στο μοναστήρι. Ο πάτερας Πανάρετος Πολυκάρπου για πολιτικούς λόγους έφυγε από το μοναστήρι και το πούλησε το 1929 στον Πιεράκο. Βέβαια, ο ηγούμενος με ξύλινα κάρα μετέφερε όλη την περιουσία του μοναστηριού, όπως αργαλιούς, εικόνες αξίας και τα πήγε στην Άνδρο και έφτιαξε άλλο μοναστήρι. Από τότε το μοναστήρι της Γκαγκανιάς δεν έχει περάσει στην ιδιοκτησία κάποιου άλλου αλλά παραμένει στον Πιεράκο, ο οποίος το νοικιάζει σε ενοικιαστές που είναι υπεύθυνοι για τον ιερό ναό και το κτήμα που τον περιβάλλει. Κάθε χρόνο, πραγματοποιείται λειτουργία ανήμερα της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος.

Αξίζει όλοι να επισκεφθούν το μοναστήρι αυτό για να νιώσουν το δέος, τη χαρά και τη γαλήνη που προκαλεί στους επισκέπτες.    
Σημ. Οι παραπάνω πληροφορίες αντλήθηκαν από το βιβλίο "Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος" (Γκαγκανιά) του Κου Ιωάννη Πριφτάκη.