Φαράγγι Λάρνακα

         Το φαράγγι του Λάρνακα είναι ένα από τα ομορφότερα και πιο γνωστά φυσικά χαρακτηριστικά του δήμου Μονεμβασίας. Η ονομασία του προέρχεται από την λέξη «λάρνακα» η οποία σημαίνει βαθούλωμα ή κοιλότητα ή αλλιώς (πιο λαϊκά) γούρνα, κάτι σαν δοχείο που συγκρατεί νερό με σκοπό να πίνουν νερό τα ζώα.

            Το συγκεκριμένο φαράγγι βρίσκεται στην περιοχή των Μολάων Λακωνίας, μία κωμόπολη τεσσάρων χιλιάδων κατοίκων περίπου η οποία μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένα κομβικό σημείο από το οποίο περνά κανείς προκειμένου να αποκτήσει πρόσβαση στον υπόλοιπο δήμο (Μονεμβασίας). Το φαράγγι ξεκινά από την κορυφή του όρους Κουρκούλα ύψους 916μ. και «τελειώνει» στην πεδιάδα. Σήμερα ,βέβαια, είναι προσβάσιμο μόνο το τμήμα που ξεκινά από το κέντρο της πόλης και πάνω καθώς το υπόλοιπο έχει «σκεπαστεί» με τον πλέον βασικό δρόμο των Μολάων, την οδό Επιδαύρου Λιμηράς. Το κομμάτι του φαραγγιού που είναι προσβάσιμο είναι σχεδόν ανέπαφο και πλήρως επισκέψιμο επιτρέποντας στον επισκέπτη να απολαύσει την ομορφιά του φυσικού αυτού θησαυρού με πλούσια χλωρίδα που περιλαμβάνει ενδημικά φυτά, καλλωπιστικούς θάμνους, ποώδη βλάστηση, αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά, δασικά οπωροφόρα, διάφορα είδη μανιταριών και άλλα. Από την πλευρά της πανίδας, μπορεί εύκολα κανείς να πει πως αποτελεί καταφύγιο άγριων ζώων και πτηνών όπως νυφίτσες, κουνάβια, αλεπούδες, σπιζαετοί καθώς και αμφίβια όπως βατράχια και καβούρια. Ακόμα, ένα σημαντικό κομμάτι της πολιτισμικής μας κληρονομιάς αποτελούν οι 11 στο σύνολο νερόμυλοι οι οποίοι τώρα πια δεν λειτουργούν, με τον τελευταίο να έχει σιγάσει το 1970.  

            Το συγκεκριμένο φαράγγι έχει μία ξεχωριστή θέση στην καρδιά μου καθώς αποτελεί ένα από τα μέρη στα οποία πέρασα τα παιδικά μου χρόνια μαζί με φίλους και συγγενείς. Αξίζει να σημειωθεί πως διασχίζοντας στο πλήρες μήκος του το φαράγγι «κατάφερα» να καταστρέψω τρία διαφορετικά ζευγάρια παπούτσια. Τα πράγματα και οι στιγμές που πέρασα με τους φίλους μου στο φαράγγι αυτό είναι και θα είναι για εμένα επ’ άπειρον κάτι αξέχαστο. Ακόμα και αν επιχειρήσει κανείς να διασχίσει ακόμα και σήμερα το φαράγγι θα αποχωρήσει με «ένα χαμόγελο μέχρι τα αυτιά» όπως συνηθίζουμε να λέμε εδώ στους Μολάους. Κατά τη γνώμη μου, είναι μια επίσκεψη που αξίζει κανείς να κάνει γιατί θυμίζει στον επισκέπτη την εκθαμβωτική ομορφιά που κρύβει αυτός ο μικρός τόπος στο κάτω μέρος των Βαλκανίων, η Ελλάδα.   

Ι.Ν Γεννήσεως Χριστού

ΑΠΟΕΛ

Το 1978 μια παρέα κατοίκων των Μολάων έκριναν αναγκαία την ίδρυση ενός αθλητικού συλλόγου, για τη νεολαία του τόπου μας. Έχουμε ακούσει από τους παλαιότερους, πως μια ημέρα σηκώθηκε αυτή η παρέα από ένα τραπέζι κι έτρεξαν να μαζέψουν ότι χρειάζεται  …άλλοι χαρτιά, άλλοι παιδιά, χρήματα κτλ. Έτσι όταν κατοχυρώθηκε η πρόταση του κ. Γιώργου για το όνομα να ήταν «Αθλητικός Ποδοσφαιρικός Όμιλος Επιδαύρου Λιμηράς» ο κυρ’ Αντώνης ανέλαβε τα τυπικά του θέματος και σε μερικές ημέρες όλα τα χαρτιά ήταν έτοιμα.

Αυτό που έμενε πλέον, ήταν η συγκέντρωση των παιδιών για να συμπληρωθεί ο απαραίτητος αριθμός αθλητικών δελτίων. Ο αριθμός με τον καιρό υπερκαλύφθηκε. Γι’ αυτό φρόντισανκυρίως ο Γ. Παπαδόπουλος που βρήκε παιδιά και τους έκανε ποδοσφαιριστές, ο Δ. Παντελής καλαθοσφαιριστές, ο κ. Μαδημένος (γυμναστής) βολεϊμπολίστες και μερικούς αθλητές στίβου.

…1978 – 2015, περισσότεροι από 1000 αθλητές κι αθλήτριες, έμαθαν τι σημαίνει αθλητική ιδέα και πόσο σημαντικός είναι ο αθλητισμός ιδιαίτερα σε έναν τόπο, όπου οι νέοι λιγοστεύουν.

Ρουμάνειος Βιβλιοθήκη Μολάων

          Η Δημόσια «Ρουμάνειος» Βιβλιοθήκη Μολάων ιδρύθηκε το 1955  με την αρχική δωρεά, 1.365 βιβλίων και 1.032 περιοδικών του Μολαΐτη δικηγόρου, βουλευτή και λογοτέχνη Γεωργίου Ρουμάνη, η οποία αποτέλεσε τον πυρήνα της εξελίξεώς της. Γι αυτό και η Βιβλιοθήκη Μολάων  φέρει την ονομασία «Ρουμάνειος». Αποτελεί Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου και εποπτεύεται από το Υπουργείο Παιδείας , Έρευνας και Θρησκευμάτων. Παράλληλα με το έμμισθο προσωπικό στο έργο της Βιβλιοθήκης συμβάλλει σημαντικά το Εφορευτικό της Συμβούλιο, το οποίο αποτελεί το ανώτατο όργανο διοίκησης. Βασικοί πόροι Λειτουργίας και εμπλουτισμού της Βιβλιοθήκης είναι οι επιχορηγήσεις του Υπουργείου Παιδείας. Δεν λείπουν όμως και οι δωρεές βιβλίων από φορείς, συγγραφείς η άλλα φυσικά πρόσωπα.

        Στα εξήντα και πλέον χρόνια της παρουσίας της, η Δημόσια Βιβλιοθήκη Μολάων έχει αποθησαυρίσει πλούσιο έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από όλους τους τομείς της γνώσης. Διαθέτει περί τους 22.000 τόμους βιβλίων, 50 τίτλους τοπικών εφημερίδων και  περιοδικών καθώς  μεγάλο αριθμό οπτικοακουστικού υλικού.

          Στο χώρο της Δημόσιας Βιβλιοθήκης Μολάων λειτουργούν : το τμήμα της Λακωνικής Βιβλιογραφίας, τα τμήματα για τους ενήλικες και τα παιδιά, στα οποία υπάρχει η δυνατότητα δανεισμού και χρήσης του αναγνωστηρίου,  το Τμήμα Περιοδικών και Εφημερίδων, με συλλογή λακωνικών εφημερίδων και περιοδικών, καθώς και το Δημόσιο Κέντρο Πληροφόρησης με 6 ηλεκτρονικούς  υπολογιστές , ειδικό εξοπλισμό για ΑμεΑ, παρέχοντας  στο κοινό δωρεάν πρόσβαση στο διαδίκτυο και χρήση των νέων τεχνολογιών.

              Η Δημόσια «Ρουμάνειος» Βιβλιοθήκη Μολάων με τα παραπάνω τμήματα παρέχει στο κοινό της αφενός τις παραδοσιακές υπηρεσίες μιας δανειστικής Βιβλιοθήκης και αφετέρου στοχεύει ,μέσα από προγράμματα, εκπαιδευτικά και φιλαναγνωσίας για παιδιά και ενηλίκους  καθώς και άλλες ποικίλες δράσεις , να ενισχύσει την αγάπη για το βιβλίο , το διάβασμα , τη γνώση, τη δημιουργικότητα, αποτελώντας  κέντρο παιδείας και πολιτισμού, πνευματικό φάρο μιας ευρύτατης  περιοχής.

            Τα έτη  2012 εντάχθηκε   στο  πανελλήνιo δίκτυο Βιβλιοθηκών  Future Library και 2016  στο Δίκτυο Βιβλιοθηκών της  Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος, που συγκροτήθηκε   για να βοηθήσει τις Ακαδημαϊκές, Ερευνητικές, Δημόσιες, Δημοτικές, και σχολικές βιβλιοθήκες να αναπτύξουν και να εξελίξουν τις υπηρεσίες που προσφέρουν στο κοινό τους. Η Βιβλιοθήκη Μολάων συμμετέχει ενεργά στην οργάνωση των  δικτύων και στις δράσεις του έχοντας υλοποιήσει  τέσσερις Καλοκαιρινές Εκστρατείες Ανάγνωσης και Δημιουργικότητας.

Επίσης έχει πραγματοποιήσει μέχρι σήμερα  τρεις εκδόσεις:

-«Γεώργιος Ιω. Ρουμάνης,  Εγκόλπιον Μνήμης και Ευγνωμοσύνης»,2005

- «Δημόσια Ρουμάνειος Βιβλιοθήκη Μολάων» , Νικολάου Ι. Κουφού, 2006

- «Ιερά Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος ή Γκαγκανιά Μολάων», Ιωάννης Πριφτάκης,2008,  ενώ προετοιμάζει και μία ακόμη έκδοση. 

           Παρά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει (έλλειψη επαρκούς χώρου, προσωπικού, πόρων  κ.λ.π.) προσπαθεί με τα μέσα που διαθέτει να αποτελεί προσβάσιμη πύλη προς τη γνώση για όλους, ένα κέντρο προώθησης της εκπαίδευσης, της δημιουργικότητας, της καινοτομίας, του πολιτισμού, της ομαδικότητας, της συλλογικότητας και της συνεργασίας.
         Στη συνέχεια παραθέτουμε δύο μικρά βίντεο - αποτέλεσμα της επίσκεψής μας στη βιβλιοθήκη....

Σπήλαιο Μεταμόρφωσης (Η τρύπα του Βοριά)

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον, από αρχαιολογικής πλευράς, παρουσιάζει το Σπήλαιο της "Τρύπας του Βοριά" στο οποίο ανακαλύφθηκαν από τη Ιταλική Σπηλαιολογική ομάδα "SPARVIERE" στα τέλη του 1990 πλήθος από πανέμορφους σταλαγμίτες και σταλακτίτες. Οι σπηλαιολόγοι που το εξέτασαν μιλούν για ένα θαύμα της ελληνικής φύσης. Η σπανιότητα τους τα καθιστά μοναδικά για τα ελληνικά δεδομένα. Η έκταση του είναι τέτοια που όπως αναφέρεται από τους ειδικούς, το χωριό είναι κτισμένο επάνω σε ένα τμήμα του σπηλαίου αυτού.

Το σπήλαιο ‘’Τρύπα του Βοριά’’ βρίσκεται στην περιοχή της Αγίας Μαρίνας σε απόσταση 300 μέτρων, βόρια από το δρόμο που ενώνει τη Μεταμόρφωση με τη Συκιά. Η είσοδος του είναι πάρα πολύ μικρή (35x40cm). Το βάθος του βαράθρου είναι 48 μέτρα. Από κει μια στοά κατηφορίζει δυτικά προς την πεδιάδα του Ασωπού. Έχει μήκος 350 μέτρα και βρίσκεται 132 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της γης. Η ανατολική στοά προς τον Πάρνωνα ανηφορίζει αρχικά και στη συνέχεια κατηφορίζει σε μήκος 300 μέτρων, ενώ βρίσκεται στα -81 μέτρα.                                                                       Ένα ενδιαφέρον στοιχείο από την σύγχρονη ιστορία του σπηλαίου, είναι ότι χρησιμοποιήθηκε από τους ντόπιους ως χώρος για να πετάνε σκεύη και άλλα αντικείμενα, ανθρώπων που είχαν διάφορες ασθένειες και τα οποία μπορείτε να δεί κάποιος  ακόμα και σήμερα διάσπαρτα στη πρώτη αίθουσα. Επίσης σε μια άκρη του σπηλαίου, υπάρχουν μαζεμένες, σκουριασμένες χειροβομβίδες.

Στο παρελθόν η Τρύπα του βοριά αποτελούσε αίνιγμα για τους κατοίκους του χωριού καθώς άκουγαν στο βάθος της δυνατά ρεύματα αέρα που άλλοτε έμπαιναν και άλλοτε έβγαιναν από την τρύπα ορμητικά, ανάλογα με τον καιρό.  Παραδίδεται  ένας θρύλος  σύμφωνα με τον οποίο στη σπηλιά κάτω από την τρύπα του βοριά φυλάει ένας αράπης θησαυρό από φλουριά και μόνο το βράδυ, στην αστροφεγγιά τα βγάζει τα μετράει και τα ‘‘βόσκει’’ κατρακυλώντας τα στην πλαγιά.

Το σπήλαιο της Μεταμόρφωσης αν και πανέμορφο δεν είναι επισκέψιμο για το κοινό. Έχει γίνει μόνο μία εξερεύνηση από σπηλαιολόγους. Μέρος του υλικού που καταγράφηκε, μάς παραχωρήθηκε ευγενικά από τον Κο Χρήστο Δημότση, στον οποίο εκφράζουμε τις ευχαριστίες και την ευγνωμοσύνη μας.

Καταγραφή υπεραιωνόβιων ελαιόδεντρων.

Στα πλαίσια δράσης του ΚΠΕ Καλαμάτας, για την καταγραφή υπεραιωνόβιων ελαιόδεντρων, ομάδα μαθητών μας υπέβαλε το σχετικό δελτίο ταυτότητας ελιάς.Τα συγκεκριμένα ελαιόδεντρα βρίσκονται στη Συκιά Λακωνίας και παραμένουν ακμαία παρά τα χρόνια ζωής που έχουν στην πλάτη τους.

Κυπαρίσσι

Το Κυπαρίσσι Λακωνίας είναι μια παραλιακή κοινότητα της ανατολικής Πελοποννήσου. Ανήκει στη Δημοτική Ενότητα του Ζάρακα, στο Δήμο Μονεμβασίας, βρίσκεται Βορειοανατολικά από τους Μολάους και έχει 420 κατοίκους (απογραφή 2011).

Κατά την αρχαιότητα το Κυπαρίσσι ήταν μια από τις δύο πόλεις της ευρύτερης περιοχής του Ζάρακα και ονομαζόταν «Κυφάντα». Η ονομασία προέρχεται από τη μορφολογία του χώρου : τις απότομες χαράδρες και τις καμπύλες βουνών και λόφων ( κύφος-κύφων=κύρτωμα). Στη Βυζαντινή περίοδο επικράτησε η ονομασία  «Κυπαρίσσι» η ετυμολογία της οποίας εμφανίζει δύο εκδοχές. Σύμφωνα με την πρώτη, προέρχεται από το όνομα του μεγαλογαιοκτήμονα της περιοχής, του Κυπαρίσση. Η δεύτερη εκδοχή, την οποία αναφέρει και ο Ανδρόνικος ο Β’, υποστηρίζει ότι το όνομα «Κυπαρίσσσι» προήλθε από την εξέλιξη της λέξης «Κυπαρισσία». Υπάρχει και  μια τρίτη λαϊκή εκδοχή, την οποία ασπάζονται οι ντόπιοι, σύμφωνα με την οποία το όνομα του χωριού προήλθε από τις λυγερόκορμες κοπέλες με μακριά και πλούσια μαλλιά τις οποίες οι Σπετσιώτες καπεταναίοι, θαυμάζοντάς τες, τις παρομοίαζαν με τα ψηλά και όμορφα κυπαρίσσια.

Το χωριό εμφανίζεται με το σημερινό όνομα του στις σελίδες της ιστορίας μετά το 1000μ. Χ. Ίχνη βυζαντινών οχυρώσεων από το Κάστρο της Καλογριάς είναι εμφανή στον απότομο λόφο, νότια του Κυπαρισσιού Στο «Χρονικό του Μορέως» αναφέρεται ότι το 1435 ο δούκας της Αθήνας Φράνκο Νέρο Ατζαγιόλι υπήρξε ο ιδιοκτήτης της περιοχής. Στα επαναστατικά χρόνια το Κυπαρίσσι και τα γύρω χωριά υπέφεραν πολλά δεινά από τις επιδρομές του Ιμπραήμ, ο οποίος ισοπέδωσε τον Μοριά.

Στο Κυπαρίσσι θα απολαύσετε το μπάνιο σας σε τρεις παραλίες. Την μεγάλη άμμο, την μικρή και αυτής της Αγίας Κυριακής. Οι πρώτες δύο αμμουδιές είναι μέσα στο χωριό ενώ η τρίτη βρίσκεται 2χλμ μακριά αλλά είναι προσβάσιμη είτε με το αυτοκίνητο είτε με τα πόδια ως βόλτα. Μία ακόμη όμορφη πεζοπορική εκδρομή στην φύση αποκαλύπτεται στο ευχάριστο, βατό και χωρίς ανηφόρα μονοπάτι που οδηγεί στο εκκλησάκι του Άι Γιώργη .

Θρησκευτικού ενδιαφέροντος σημεία αποτελούν η εκκλησία της Κοίμησεως της Θεοτόκου, στη Βρύση (χτίστηκε το 1893), η Αγία Τριάδα, στην παραλία (χτίστηκε το 1883), και η εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής, στην Μητρόπολη.

Αξιοθέατα που έχουν απομείνει από εκείνα τα χρόνια αποτελούν αναμφίβολα το Ασκληπιείο, όπου  λατρευόταν ο Ασκληπιός στο συνοικισμό Βρύση, το Βυζαντινό Κάστρο, στην περιοχή Καστέλλι, και η αρχαία πόλη των Κυφάντων, σημερινή Παλαιοχώρα, στην πλαγιά του βουνού.

          Το Κυπαρίσσι γιορτάζει με διάφορες τοπικές εκδηλώσεις. Χαρακτηριστικό πανηγύρι είναι αυτό του δεκαπενταύγουστου στην πλατεία του χωριού με ορχήστρα και πολύ χορό! Τις απόκριες και την καθαρή Δευτέρα πετάμε τους ‘’αετούς’’ μας και την πρωτομαγιά "πιάνουμε" το Μάη στην Παναγία των βράχων και στο εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου.

             Το Κυπαρίσσι  είναι ένας επίγειος παραδεισος για τους λάτρεις του καλού φαγητού. Μπορείτε να απολαύσετε ντόπιες συνταγές, εξαιρετική αστακομακαρονάδα και φρέσκα ψάρια σε εξαιρετική ποιότητα και λογικές τιμές. 
           Μην χάσετε την ανατολή  του ηλίου από την θάλασσα, σπάνιο θέαμα αφού στην Ελλάδα ο ήλιος συνήθως ανατέλλει από τα βουνά. 

                            Αγ. Κυριακή

                                                                     Καστράκι

                                                                                              Κοκκινόβραχος

                                                                    Μεγάλη Άμμος

Μουσικοχορευτικός Όμιλος Μολάων ''Οι Μύλοι''

Ο Μουσικοχορευτικός Όμιλος Μολάων «ΟΙ ΜΥΛΟΙ» είναι ένας Όμιλος που δραστηριοποιείται στα πολιτιστικά δρώμενα της περιοχής μια εικοσαετία. Τις ομάδες του Ομίλου πλαισιώνουν περίπου 150 χορευτές, ηλικίας 5 ετών και άνω.

Το όνομα «ΟΙ ΜΥΛΟΙ» προήλθε από τους πολλούς μύλους που υπήρχαν παλαιότερα στο βουνό Κουρκούλα, στην πλαγιά του οποίου είναι χτισμένη η κωμόπολη των Μολάων.

Κυριότερος σκοπός του Ομίλου είναι η διδασκαλία των λαϊκών παραδοσιακών και μοντέρνων χορών του τόπου μας σε άτομα κάθε ηλικίας. Στους στόχους μας εντάσσονται η αναβίωση και η διατήρηση παλαιών εθίμων και παραδόσεων, η αναζήτηση και διδασκαλία της παραδοσιακής μουσικής και δημοτικών τραγουδιών, η διοργάνωση πολιτιστικών, ψυχαγωγικών και άλλων εκδηλώσεων και ανταλλαγών εντός και εκτός Ελλάδας, καθώς και η δημιουργία οργανωμένων χορευτικών συγκροτημάτων και η συμμετοχή τους σε εθνικές πολιτιστικές και άλλες εκδηλώσεις.

            Από την ίδρυσή του ο Όμιλος έχει λάβει μέρος σε πλήθος πολιτιστικών και εορταστικών εκδηλώσεων. Έχει ταξιδέψει σε όλη την Ελλάδα και την Κύπρο.

Ο Όμιλος έχει πραγματοποιήσει έκθεση Βιβλίου με μεγάλη ανταπόκριση από την τοπική κοινωνία. Έχει καθιερωθεί ετήσια εκδήλωση στις 8 Μαρτίου, στα πλαίσια της Παγκόσμιας ημέρας της Γυναίκας. Τέλος, κάθε χρόνο στις 24 Ιουλίου ο Όμιλος διοργανώνει βραδιά παραδοσιακού χορού με τη συμμετοχή των χορευτικών ομάδων του και τη φιλοξενία συλλόγων από όλη την Ελλάδα, οι οποίοι  παρουσιάζουν χορούς της περιοχής τους.

Ο Μουσικοχορευτικός Όμιλος Μολάων «ΟΙ ΜΥΛΟΙ» ευελπιστεί με τη στήριξη των μελών του καθώς και του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου και των πολιτειακών αρχών, να συμβάλλει το μέγιστο δυνατό στην πολιτιστική ενδυνάμωση του τόπου και τη διάσωση των παραδόσεών μας.

       Απόσπασμα από την εκδήλωση που διοργανώθηκε για τα είκοσι χρόνια του ομίλου, το καλοκαίρι του 2014. Τα πλάνα παραχωρήθηκαν ευγενικά από τον Κο Μιχάλη Καρούνη και τον ειδησεογραφικό ιστότοπο pakialakonias.gr.

Νιάτα

Τα Νιάτα (Τοπική Κοινότητα Νιάτων - Δημοτική Ενότητα ΝΙΑΤΩΝ), ανήκουν στον δήμο ΕΥΡΩΤΑ της Περιφερειακής Ενότητας ΛΑΚΩΝΙΑΣ που βρίσκεται στην Περιφέρεια Πελοποννήσου, σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας όπως διαμορφώθηκε με το πρόγραμμα “Καλλικράτης”.

Η επίσημη ονομασία είναι “τα Νιάτα”. Έδρα του δήμου είναι η Σκάλα και ανήκουν στο γεωγραφικό διαμέρισμα Πελοποννήσου.

Στα Νιάτα της Λακωνίας υπάρχει ένα μοναδικό πάρκο που περιέχει 80 περίπου πηγάδια. Η περιοχή άρχισε να κατοικείται από το 1500. Επειδή στην περιοχή δεν υπάρχουν πηγές οι κάτοικοι εντόπισαν την συγκεκριμένη περιοχή που κρατούσε νερό και δημιούργησαν τα πηγάδια. Όταν το χωριό απόκτησε δίκτυο ύδρευσης τα πηγάδια διατηρήθηκαν και αποτελούν αξιοθέατο της περιοχής. Χτισμένα σε υψόμετρο 32 μέτρων , τα Νιάτα αναπτύχθηκαν τα τελευταία Βυζαντινά Χρόνια γύρω στα 1033 μ.Χ. Το 1398 ο Δεσπότης του Μυστρά, ονόμασε το χωριό Νετάτα ή Ντάτα-Νιάτα. Αξιοπρόσεκτοι είναι οι παλιοί ανεμόμυλοι στο λόφο και τα δεκάδες πέτρινα πηγάδια γύρω από το χωριό.

Με δύο επιδρομές που έκανε ο Ιμπραήμ πασάς της Αιγύπτου το 1825 και 1826, προσπάθησε να επιφέρει καίριο χτύπημα στην ελληνική επανάσταση που περνούσε δύσκολες ώρες. Βέβαια δεν πέτυχε το σκοπό του. Επέφερε όμως μεγάλες καταστροφές σε πόλεις και χωριά, σε μοναστήρια και εκκλησιές, σε δέντρα και σε κατοικίδια ζώα. Έκανε ακόμη κάτι χειρότερο. Αιχμαλώτισε πολλές εκατοντάδες Λακώνων και κυρίως γυναίκες και παιδιά, τους μετέφερε στο στρατόπεδο της Μεσσηνίας και από εκεί τους έστειλε στα σκλαβοπάζαρα της Μέσης Ανατολής και έτσι χάθηκαν για τους δικούς τους αλλά και για το ελληνικό έθνος. Ελάχιστοι από τους αιχμαλώτους εξαγοράστηκαν ή επέστρεψαν με τη σύμβαση του 1829.

Για τις Μπραήμικες αυτές επιδρομές, που έμειναν στην ιστορία σαν σύμβουλο της βαρβαρότητας, δεν γνωρίζουμε ακριβώς τον αριθμό των αιχμαλωτισθέντων. Στα Γενικά Αρχεία του Κράτους σώζονται τρεις καταστάσεις Λακώνων αιχμαλώτων. Η πρώτη φέρει ημερομηνία 24 Αυγούστου 1828 και έχει συνταχθεί από τη Δημογεροντία Λακεδαίμονας, που έχει ως έδρα το Μυστρά, και υπογράφεται από τους Κωνσταντίνο Κωνσταντόπουλο, Νικόλα Πηλάλα και Γιαννάκη Κυουρούση.

Χαρακτηριστικό δε είναι αυτό που διαβάζουμε στο τέλος της κατάστασης. «Ψυχαί αρρένων 217, ψυχαί θηλέων 233. Ολότης αμφοτέρων 450, εκτός λάθους και λήθης».

Τη δεύτερη κατάσταση την έχει συντάξει ο τοποτηρητής Έλους Κύριλλος Παμφίλου με ημερομηνία 16 Αυγούστου 1828 με έδρα τη Σκάλα. Η τρίτη κατάσταση έχει συνταχθεί από το διοικητή Λακεδαίμονας Νικόλαο Καρόρη, με έδρα τη Σπάρτη και ημερομηνία 29 Νοεμβρίου 1837.

Δεν είναι εύκολο όμως να εξακριβωθεί ο συνολικός αριθμός των αιχμαλώτων, γιατί ονόματα έχουν γραφεί επανειλημμένα και στις τρεις καταστάσεις. Άλλωστε ο σκοπός μας εδώ δεν είναι να βρούμε το σύνολο των αιχμαλωτισθέντων, αλλά να καταγράψουμε πόσες γυναίκες και παιδιά πήραν το δρόμο της σκλαβιάς. Όμως και αυτό δεν είναι εύκολο, γιατί σε όλες τις καταστάσεις δεν γράφεται η ηλικία των αιχμαλώτων. Σύμφωνα λοιπόν με τις καταστάσεις 310 είναι γυναίκες, από τις οποίες ένας μεγάλος αριθμός αναφέρεται σε κορίτσια.

Στα νιάτα σήμερα δραστηριοποιούνται 2 σύλλογοι: αυτός των γυναικών και ο αθλητικός. Ο σύλλογος γυναικών διοργανώνει κάθε χρόνο μία θεατρική παράσταση χιουμοριστικού περιεχομένου, με ηθοποιούς παιδιά του χωριού. Ο δε αθλητικός με την ομάδα ποδοσφαίρου φέτος κατάφερε να κατακτήσει την 2^η θέση της κατηγορίας του και με αγώνα μπαράζ ανέβηκε στην επόμενη κατηγορία.

Από τα Νιάτα κατάγεται ο γνωστός τραγουδιστής έντεχνος τραγουδιών Πάνος Μπούσαλης. Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1979 και μεγάλωσε στα Νιάτα. Από την ηλικία των 7 ετών άρχισε να γράφει τα πρώτα του στιχάκια και κάποιες αυτοσχέδιες μελωδίες γεγονός που ώθησε τον πατέρα του να του πάρει την πρώτη του κιθάρα. Έκανε τα πρώτα του μουσικά βήματα στην Λακωνία, μαθητής του παραρτήματος του Απολλώνιου Ωδείου στην περιοχή. Πρώτος καθηγητής του στην κλασική κιθάρα ήταν ο Γιάννης Κονιδιτσιώτης. Από τότε έχει κάνει πλήθος εμφανίσεων και έχει συνεργαστεί με πάρα πολλά ονόματα του ελληνικού τραγουδιού. Έχουν κυκλοφορήσει και δύο δισκογραφικές δουλειές του: ''Γκέμμα'' , "Σεμπρεβιβα"
Στα Νιατα επίσης υπάρχει ένα εργαστήριο ζυμαρικών το οποίο είναι ευρέως γνωστό και το διοικεί η Σταυρούλα Παπαπάνου Σάκκαρη.

Επίσης από τα Νιάτα κατάγεται η γνωστή σε όλους μας Καλομοίρα.

Άγιος Δημήτριος

Το δίδυμο των χωριών Γκιότσαλι – Αϊ-Δημήτρης χτισμένο σε μια ορεινή και άγονη περιοχή του Πάρνωνα, παρουσιάζει  μια αγωνιστική πορεία επιβίωσης και ανάπτυξης από τα πρώιμα χρόνια της Τουρκοκρατίας μέχρι σήμερα. Φτώχεια, σκληρή δουλειά, αγώνας για επιβίωση που φέρνει όμως αποτέλεσμα. Παράλληλα, πόλεμος , περιπέτειες, ολοκαύτωμα και θυσίες συνταράσσουν την κοινωνία του χωριού και δοκιμάζουν τα αντοχές του. Ένας κόσμος που αγωνίζεται, δουλεύει σκληρά, πολεμά, θυσιάζεται, καταστρέφεται και πάλι σηκώνεται για να συνεχίσει τη δημιουργική του πορεία.

Γενικά:

Ο Άγιος Δημήτριος είναι κτισμένος στις δυτικές υπώρειες του νοτίου Πάρνωνα σε υψόμετρο 350μ. Το ψηλότερο σημείο του χωριού είναι ο λόφος της εκκλησίας του Αγίου Δημητρίου (362μ.), ενώ η δεξαμενή ύδρευσης βρίσκεται στα 375μ. ύψος από τη θάλασσα. Έχει έκταση 59,476 τετ. χιλιόμετρα. Το έδαφος είναι κυρίως ορεινό. Μόνο προς τα νότια του χωριού επεκτείνεται μια ευρύχωρη πεδινή περιοχή που είναι και η πιο καλλιεργήσιμη.
 Ο Άγιος Δημήτριος ανήκει διοικητικά στο Δήμο Ευρώτα που ιδρύθηκε με το νόμο ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ. Έδρα του δήμου είναι η Σκάλα και ανήκει στο γεωγραφικό διαμέρισμα Πελοποννήσου.

Κατά τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας με το σχέδιο “Καποδίστριας”, μέχρι το 2010, ο Άγιος Δημήτριος ανήκε στο Τοπικό Διαμέρισμα Αγίου Δημητρίου Ζάρακος, του πρώην Δήμου ΝΙΑΤΩΝ του Νομού ΛΑΚΩΝΙΑΣ.

 Η καθιερωμένη ονομασία του είναι Άγιος Δημήτριος Ζάρακα για να διακρίνεται από τον ομώνυμο Άγιο Δημήτριο Μονεμβασίας. Η προσωνυμία «Ζάρακα» οφείλεται στο ότι το χωριό ανήκε στον πρώην Δήμο Ζάρακα που λειτούργησε μέχρι το 1912 και περιλάμβανε 9 χωριά. Απέχει από τους Μολάους 18 χιλ. μέσω Σκαρδιά - Απιδιάς, από τη Σπάρτη 55χιλ., από την Αθήνα 275χιλ. και από το Κυπαρίσσι 35χιλ. Σήμερα, ο πληθυσμός του χωριού ανέρχεται στους 860 κατοίκους.

Γκιότσαλι

Το χωριό Γκιότσαλι, που δεν κατοικείται πια, βρίσκεται στο δυτικό τμήμα του νοτίου Πάρνωνα, βόρεια του Αγίου Δημητρίου. Είναι κτισμένο στην πλαγιά τοῦ βουνού Μπουτσούρης (1067 μ. ύψους) σε υψόμετρο 780 μέτρα. Απέχει από τὸν Άγιο Δημήτριο 9 χιλιόμετρα. Η ονομασία του είναι τουρκική, αν και δεν κατοικήθηκε από Τούρκους. Πιθανή ετυμολογία της: Η θέα του Αλή, αφού στην τουρκική γλώσσα ἡ λέξη goz σημαίνει οφθαλμός, άνοιγμα, θέα. Το Γκιότσαλι πράγματι προσφέρει μοναδική θέα, κυρίως πρὸς τὰ νότια. Μπορεί κανείς να αγναντέψει μέχρι το Γύθειο και το Λακωνικό κόλπο. Η εγκατάσταση ομαδικά οικογενειών στο Γκιότσαλι έγινε περίπου μετά το 1500 μ.Χ. Οι περισσότερες οικογένειες είναι ηπειρωτικής και κρητικής καταγωγής. Το χωριό επισκέπτονται μέχρι και σήμερα οι κάτοικοι του Αγίου Δημητρίου κυρίως για να τιμήσουν τις εκκλησίες τους αλλά και για να θυμηθούν τα παλιά χρόνια.

Η ίδρυση του νέου χωριού

Γύρω στο 1870 οι κάτοικοι του Γκιότσαλι, μετά από απόφασή τους να ιδρύσουν νέο χωριό για καλύτερες βιοποριστικές ανάγκες, κατέβηκαν στην περιοχή που σήμερα αποτελεί τον Άγιο Δημήτριο, στην οποία κατοικούσαν μέχρι τότε οι Νιατιώτες, και έδιωξαν τους κατοίκους της περιοχής ώστε να εγκατασταθούν οι ίδιοι. Το χωριό έλαβε την ονομασία του από το υπάρχον εκκλησάκι του Αγίου Δημητρίου, όπου σήμερα συνιστά την κεντρική εκκλησία του χωριού.  Σήμερα ο Άγιος Δημήτριος είναι ένα μαρτυρικό χωριό εξαιτίας των πολλαπλών εκτελέσεων που υπέστη από τους Γερμανούς.

Ιδιαίτερα ιστορικά γνωρίσματα :

Ενετοκρατία (1687-1715)

Κατά το έτος 1669 ο ηττημένος στην Κρήτη Ενετός αρχιστράτηγος Φραγκίσκος Μοροζίνης μετέφερε τον πόλεμο στην Πελοπόννησο, με την συνεργασία Ελλήνων αρματωλών και των Μανιατών. Γύρω από τα φρούρια της Λακωνίας και της Μεσσηνίας διεξήχθησαν σκληροί αγώνες εναντίον των Τούρκων. Έτσι από το έτος 1687 έως το 1715 η Πελοπόννησος τελεί υπό ενετική κυριαρχία.

Δεύτερη Τουρκοκρατία (1715-1821)

Οι  Τούρκοι δεν θεώρησαν οριστική την υποταγή της Πελοποννήσου στους Ενετούς και επεδίωκαν πάλι την ευκαιρία να ανακαταλάβουν τη περιοχή αυτή. Οι επιχειρήσεις άρχισαν το θέρος του 1715 υπό το γενικό πρόσταγμα του μεγάλου βεζίρη Αλή Κιουμουρτζή.

Στα χωριά της περιοχής μας δεν αναφέρεται από κανένα ιστορικό, ότι εγκαταστάθηκαν Τούρκοι, απλώς μέσω των ντόπιων αρχόντων εισέπρατταν το φόρο που ήταν η δεκάτη. Στη περιοχή του Γκιότσαλι λέγεται ότι μόνο τα Μικρά Νιάτα ανήκαν σε Τούρκο. Ο Γκιότσαλης λόγω της απόμερης θέσης του υπήρξε λημέρι πολλών οπλαρχηγών, όπως του Πάνου Κρεμαστιώτη και κυρίως για πολλά χρόνια του ονομαστού οπλαρχηγού Γιάννη Καρακίτσου. Ο Γκιότσαλης έζησε όλη την προεπαναστατική αναταραχή. Κάτοικοι του Γκιότσαλι έλαβαν μέρος στις επιχειρήσεις και μερικοί έφυγαν για κλέφτες. Η  ιδιοσυγκρασία τους αλλά η ιδιομορφία και τραχύτητα του τόπου που ζούσαν βοηθούσαν να τραπούν προς αυτή τη κατεύθυνση.

Το Σεπτέμβριο του 1825 που ο Ιμπραήμ πασάς επέδραμε προς την περιοχή μας, επικεφαλής Τουρκοαιγυπτιακών στρατευμάτων, έκαιγε και λεηλατούσε την περιοχή. Όλοι οι νέοι των χωριών της περιοχής και του Γκιότσαλι επιστρατεύτηκαν. Το μεγαλύτερο μέρος ενώθηκε με το στράτευμα των οπλαρχηγών, ενώ οι άλλοι παρέμεναν στα βουνά για να προστατεύον τις οικογένειές τους. Όταν ο κίνδυνος έγινε ορατός, οι κάτοικοι του Γκιότσαλι όσοι δεν επιστρατεύτηκαν με τις γυναίκες και τα παιδιά ανέβηκαν και οχυρώθηκαν στις σπηλιές στο Ψηλοκοτρώνι, προδόθηκαν όμως από έναν Τούρκο καταγόμενο από το Γεράκι, Σμάιλο το όνομα. Μέρος από τη δύναμη του Ιμπραήμ κατευθύνθηκε στο Ψηλοκοτρώνι και πολιόρκησε τους έγκλειστους στις σπηλιές. Οι κάτοικοι του Γκιότσαλι αμύνθηκαν σθεναρά στις λυσσώδεις επιθέσεις των Τούρκων. Οι Τούρκοι παρά της προσπάθειες δεν μπόρεσαν να καταλάβουν το μέρος. Ανέβηκαν όμως από το πίσω μέρος του βουνού στη κορυφή Μανιάτες και από εκεί εκτόξευσαν λιωμένο θειάφι μέσα στη δύσβατη σπηλιά, πράγμα που είχε ως συνέπεια να καεί μία νέα γυναίκα μαζί με την κόρη της. Οι Τούρκοι αφού δεν κατόρθωσαν να καταλάβουν τη σπηλιά και να σκοτώσουν ή να αιχμαλωτίσουν τους έγκλειστους, εγκατέλειψαν την περιοχή. Λέγεται ότι από τη λύσσα τους, για την αποτυχημένη επιχείρηση στις σπηλιές σκότωσαν οι ίδιοι τον προδότη Σμάιλο και σκέπασαν το πτώμα του με πέτρες στο σημείο που ονομάζουμε μέχρι σήμερα στον Τούρκο ή στο Ανάθεμα δίπλα ακριβώς από το δρόμο.

Ελληνοϊταλικός Πόλεμος

Στον πόλεμο του 1940 με τους Ιταλούς στο αλβανικό μέτωπο πήραν μέρος πάνω από 100 Αϊ-Δημητριώτες κληρωτοί και επίστρατοι. Πολέμησαν γενναία από τον Οκτώβριου του 1940 έως και τη οπισθοχώρηση (Απρίλιο 1941). Έλαβαν μέρος σε όλες τις μάχες. Μερικοί από τους Αϊ- Δημητριώτες έδειξαν απαράμιλλο ηρωισμό και αυτοθυσία, πράγμα που συζητείτο μεταξύ των συμπολεμιστών.

Κανένας χωριανός στην περίοδο της κατοχής δεν συνεργάστηκε με τον κατακτητή ή τα τάγματα ασφαλείας σε οποιαδήποτε πολιτική παράταξη και αν ανήκε.

Ολική πυρπόληση του Αϊ-Δημήτρη

Στις 4 Ιουνίου 1944 Γερμανικά στρατεύματα προερχόμενα από Μολάους έφτασαν στο χωριό γύρω στις 10π.μ. Το χωριό είχε σχεδόν εκκενωθεί από τους άνδρες , παρέμειναν στο χωριό μόνο γέροντες και γυναικόπαιδα. Οι άνδρες, δηλαδή ένοπλοι αντάρτες  και μη, παρακολουθούσαν τα γεγονότα από την κορυφή του Ασπροχορτιά και άλλα βουνά. Την ώρα που οι Γερμανοί πλησίαζαν το χωριό κάποιος αντάρτης από τον Ασπροχορτιά από λάθος ή και υπερβάλλοντα ζήλο έριξε έναν πυροβολισμό, τραυματίζοντας το χέρι ενός Γερμανού. Λέγεται ότι αυτή ήταν η αιτία που ο Γερμανός διοικητής έδωσε εντολή να πυρποληθεί το χωριό και να εκτελεσθούν όλοι οι κάτοικοι που θα εντοπιστούν. Ο πυρπολισμός δεν ήταν βέβαια η αιτία. Η απόφαση να πυρποληθεί ο Αϊ- Δημήτρης ήταν προαποφασισμένη και η επιδρομή των Γερμανών στο χωριό αυτό το σκοπό είχε. Ο Αϊ- Δημήτρης έπρεπε να τιμωρηθεί για τη συμμετοχή των κατοίκων του στην εθνική αντίσταση. Κάηκαν συνολικά 250 σπίτια,50 περίπου σπίτια κάηκα μερικώς και ελάχιστα σώθηκαν. Ο απολογισμός αυτής της καταστροφής ήταν τραγικός. Εκτός από τα σπίτια, τις οικοσκευές και τα τρόφιμα που κάηκαν υπήρχαν και 21 νεκροί. Έτσι ο Αϊ- Δημήτρης έγινε μαρτυρικό χωριό.

Εκκλησίες

Άγιος Δημήτριος

Ο Άγιος Δημήτριος είναι η μητρόπολη του νέου χωριού. Στη θέση της σημερινής εκκλησίας υπήρχε ξύλινος ναΐσκος με καλαμοσκεπή. Η σημερινή εκκλησία του Αγίου Δημητρίου άρχισε να οικοδομείται το έτος 1882 και τελείωσε το έτος 1886. Την περίοδο που κτίστηκε η εκκλησία είχε διαμορφωθεί το νέο χωριό, αλλά οι κάτοικοι διέμεναν τους μισούς μήνες στο Γκιότσαλι και τους άλλους μισούς, τους χειμωνιάτικους, στον Άγιο Δημήτρη. Η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου χτίστηκε με την τεχνοτροπία του 19^ου αιώνα. Κύριο υλικό της οικοδομής είναι η πέτρα. Το οικοδόμημα είναι λιτό σε ορθογώνιο σχήμα με τρούλο και σχετικά μικρό. Το 1990 έγιναν επεμβάσεις στο ναό, όπως η ανακεράμωση και η στεγανοποίηση του ναού, έργο απαραίτητο για την προστασία του εσωτερικού από την υγρασία.

Άγιος Χαράλαμπος 

Ο Άγιος Χαράλαμπος είναι η εκκλησία του νεκροταφείου και χτίστηκε το 1914. Είναι λιτή και διατηρεί όλα τα στοιχεία της τεχνοτροπίας των αρχών του αιώνα μας. Είναι ορθογώνιο πέτρινο οικοδόμημα χωρίς τρούλο και καμπαναριό.

Άγιος Κωνσταντίνος

Ο Άγιος Κωνσταντίνος χτίστηκε το 1961. Η κατασκευή του είναι με σύγχρονα υλικά, τσιμέντο και πέτρα. Είναι ορθογώνιο οικοδόμημα με κεραμοσκεπή χωρίς τρούλο. Εσωτερικά είναι λιτός. Η ομορφιά του είναι ο εξωτερικός χώρος που περιβάλλεται από διάφορα δέντρα και λουλούδια, που του δίνουν μια ξεχωριστή χάρη.

Παναγία Γιάτρισσα

Η Παναγία Γιάτρισσα είναι η καινούρια εκκλησία του χωριού που χτίστηκε το 2016 με μεγάλη προσπάθεια και συμβολή από όλους τους χωριανούς. Έχει σχήμα τετράγωνο, με μεγάλο περίτεχνο τρούλο, που την κάνει ξεχωριστή.

Εκκλησίες Γκιότσαλι

Άγιος Γεώργιος

Δεν έχουμε ακριβείς πληροφορίες για το πότε χτίστηκε ο Άγιος Γεώργιος. Πιθανόν πριν το 1700. Είναι ορθογώνιο κτήριο με κάμαρα στην οροφή και κεραμοσκεπή. Το 1852 χτίστηκε επιβλητικό καμπαναριό με πελεκημένες πέτρες και αγκωνάρια. Το εσωτερικό του αποτελείται από εικόνες βυζαντινής τεχνοτροπίας. Ο Αϊ-Γιώργης ήταν η μητρόπολη του χωριού. Εκεί τα παλιά χρόνια συγκεντρώνονταν οι κάτοικοι του χωριού τις καλές αλλά και τις δύσκολες μέρες. Η παράδοση λέει ότι στις 8 Σεπτεμβρίου 1825 πέρασε ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης (πήγαινε στη Κρεμαστή να στήσει το αρχηγείο για να χτυπήσουν τον Ιμπραήμ πασά) και άναψε κερί στον Άγιο. Από ό,τι λέγεται ήταν η πρώτη εκκλησία που χτίστηκε στο χωριό.

Άγιος Παντελεήμονας

Ο Άγιος Παντελεήμονα είναι η δεύτερη εκκλησία του χωριού, η εκκλησία του νεκροταφείου. Χτίστηκε όπως λέγεται, μετά τον Άγιο Γεώργιο. Είναι συνηθισμένο ορθογώνιο οικοδόμημα με καμάρα στη στέγη και κεραμοσκεπή, χωρίς τρούλο και καμπαναριό. Πολύ μικρότερο οικοδόμημα από τον Άγιο Γεώργιο και πιο λιτό. Η καμπάνα είναι κρεμασμένη στο μεγάλο σφεντάμι στην είσοδο του προαυλίου. Στο βόριο μέρος του προαυλίου υπάρχει οστεοφυλάκιο που φυλάσσονται ακόμα τα οστά των προγόνων μας. Το 2014 συγκεντρώθηκαν οι νέοι του χωριού και φύτεψαν διάφορα δέντρα γύρω από την εκκλησία.

Αγία Παρασκευή

Το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής βρίσκεται μερικά χιλιόμετρα μακριά από το Γκιότσαλι και χτίστηκε το έτος 1958. Είναι ένα μικρό οικοδόμημα από μπετόν και κεραμοσκεπή. Το τοπίο είναι πανοραμικό. Το σχετικά μεγάλο υψόμετρο, τα πλατάνια και τα άλλα δέντρα δίνουν ιδιαίτερη ομορφιά. Είναι πράγματι αξιόλογο μέρος για τους επισκέπτες. Στη δεκαετία του 1980 κατά τη διάνοιξη για τη δημιουργία χώρου στάθμευσης αυτοκινήτων, ανευρέθησαν λακκοειδείς, πρωτοχριστιανικοί τάφοι, οι οποίοι όμως καταστράφηκαν, χωρίς να προλάβει να αντιδράσει κανένας. Πιθανόν να είχαν και αρχαιολογική αξία.

Σύλλογοι- Τοπικές εορτές

Στο χωριό καθιερώθηκε να υπάρχουν αρκετοί σύλλογοι και ο καθένας να συμβάλλει με τον δικό του τρόπο. Ο βασικότερος σύλλογος είναι ο πολιτιστικός,  ιδρύθηκε το 1980  και μέχρι σήμερα οργανώνει πολλές δράσεις. Στη συνέχεια, υπάρχει ο σύλλογος γυναικών. Ιδρύθηκε το 1994 και έχει ως μέλη του τις γυναίκες του χωριού. Σκοπός του είναι η βελτίωση της ζωής όχι μόνο των γυναικών αλλά και όλων των κατοίκων του χωριού. Ο σύλλογος γυναικών κατάφερε να βγάλει από την αφάνεια την άξια και προκομμένη Αϊ- Δημητριώτισα και της έδωσε την ευκαιρία να οργανωθεί συλλογικά, να προβάλει τις ικανότητές της και να γίνει ένα ενεργό και ισότιμο μέλος της κοινωνίας του χωριού.  Επίσης, το τμήμα νεολαίας έχει καθοριστικό ρόλο αφού ασχολείται αποκλειστικά με τα παιδιά και τους νέους , κάνοντας διάφορες δραστηριότητες προσπαθεί να κρατά τη νεολαία ενωμένη και δραστήρια.

Όλοι αυτοί οι σύλλογοι μαζί συνεργάζονται για την πραγματοποίηση των πολιτιστικών τριημέρων. Κάθε πολιτιστικό τριήμερο λαμβάνει χώρα τις αρχές του Αυγούστου και κάθε χρόνο ασχολείται και παρουσιάζει ένα πρωτότυπο και διαφορετικό θέμα με στόχο την ενημέρωση των χωριανών. Μέχρι σήμερα έχουν πραγματοποιηθεί 20 πολιτιστικά τριήμερα, τα οποία ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και για τις γύρω περιοχές. Την πρώτη μέρα του τριημέρου γίνονται ομιλίες σχετικά με το αντίστοιχο θέμα από διακεκριμένους ανθρώπους και στη συνέχεια παρουσιάζονται παραδοσιακοί χοροί από διάφορα μέρη της Ελλάδας. Υπάρχουν επίσης διάφορες εκθέσεις και στο τέλος της βραδιάς προσφέρονται φαγητά και γλυκά για όλους από τις γυναίκες του χωριού.

Τη δεύτερη μέρα παρουσιάζεται μια θεατρική παράσταση με στόχο την διασκέδαση του κοινού, με πολλή θέληση από τη θεατρική ομάδα του χωριού και πάντα έχει μεγάλη επιτυχία.

Τέλος, την Τρίτη μέρα συνήθως το πρωί γίνονται αθλοπαιδιές στην πλατεία του χωριού , το απόγευμα διεξάγονται ιππικοί αγώνες με μεγάλη συμμετοχή, ενώ το βράδυ συνεχίζεται με λαϊκό γλέντι στον χώρο του πολιτιστικού συλλόγου.

Επιπλέον, το 1975 ιδρύθηκε ο σύλλογος των Αϊ- Δημητριωτών της Αθήνας. Από τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του ανέπτυξε εντονότατη δραστηριότητα και πρόσφερε πολύ γόνιμο έργο και στην παροικία της Αθήνας και στο χωριό. Από το 1980 ο σύλλογος εκδίδει ανελλιπώς τη γνωστή και καταξιωμένη τοπική εφημερίδα "ΤΑ ΝΕΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ".

ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ

 Η κατασκευή του μουσείου ξεκίνησε το 2016 και μέχρι σήμερα το μουσείο βρίσκεται υπό κατασκευή. Βασικό θέμα του μουσείου είναι «Λαϊκή παράδοση και διατροφή». Αξίζει να σημειωθεί, ότι μετά την ολοκλήρωσή του το μουσείο αυτό θα κατατάσσεται δεύτερο σε ολόκληρη την Ευρώπη και τρίτο στον κόσμο. Στόχος είναι η ανάδειξη των τοπικών προϊόντων αλλά και η παρουσίαση αντικειμένων της καθημερινότητας των παλαιών κατοίκων.

Δαιμονιά

Μικρός οικισμός με ωραία θέα προς το ακρωτήρι  Ξυλί και τον  όρμο του που τα αρχαία ίχνη του χάνονται στα βάθη της προστορίας . Σπουδαία και μοναδική μεσοελλαδική εγκατάσταση 1900-1600 π.χ (ανάλογη υπήρχε στη Πλύτρα και στο Παυλοπέτρι Ελαφονήσου που προυπήρχαν όμως και πρωτοελλαδικά) στις ανατολικές ακτές του Λακωνικού κόλπου , όπως μαρτυρεί και το προιστορικο νεκροταφείο του της Μέσης κυρίως Χαλκοκρατίας .

Την επισκέφτηκαν οι περιηγητές και στο σημείο αυτό έχουν βρει αγγεία , σιδερένιο ξίφος , κιονόκρανα , κιόνες , λυχνίες και μία επιγραφή [ ΟΝΟΜΑ(σι) ΤΩ ΜΕ ΧΑΙ(ρε)] Καστέλι-Αρχαία Κοτύρτα .

Μεταξύ της Δαιμονιάς και της θάλασσας εκτείνεται η βραχώδης ακρόπολη του Καστελλίου όπου βρισκόταν η αρχαία Κοτύρτα στην οποία έγινε μάχη το 424 π.χ μεταξύ Αθηναίων και Σπαρτιατών.

Νέος οικισμός της Δαιμονιάς.

Το σημερινό χωριό κτίσθηκε επί Τουρκοκρατίας. Πολλοί κάτοικοι του ήλθαν από τα Ψαρά μέσα στην καταστροφή τους ( με το επίθετο κυρίως Λύρας ), από τα Κύθηρα ( με το επίθετο Τσιριγώτης) και από τα Λυρά μετά από τα Ορλωφικά . Από την Δαιμονιά καταγόταν ο οπλαρχηγός του 21 Κρανίδης που πολιόρκησε τη Μονεμβασιά. Το 1836 αναγνωρίστηκε ο σημερινός οικισμός όπου υπαγόταν στον Δήμο Διλιμενίας και το 1841 προσαρτήθηκε στον Δήμο Μονεμβασίας . Στη Δαιμονιά υπάρχει βυζαντινός ναός του Αγίου Νικολάου ερειπωμένος.

Η Δαιμονιά βρίσκεται 20 χιλιομετρα από την Νεάπολη αλλά και από τη Μολάοι όπου το καθιστά και κόμβο αυτών των δύο κομοπόλεων.

Εκκλησίες :

 Παναγία Μυρτιδιώτισσα & Αγιος Παντελεήμονας 

Στο δημοτικό διαμέρισμα Δαιμονιάς υπάρχουν δύο εκκλησίες το παλαιό εκκλησάκι και η νεότερη που γιορτάζουν στις 24 Σεπτεμβρίου με αντίστοιχο παραδοσιακό τοπικό πανηγύρι. Η νεότερη εκκλησία γιορτάζει και του Αγίου Παντελεήμονα  27 Ιουλίου.

Αγία Μαρίνα  Νεόκτιστο εκκλησάκι στον οικισμό Παραλίας Δαιμονιάς , με αιγιοπελαγίτικη αρχιτεκτονική , το οποίο δεσπόζει της περιοχής με απεριόριστη θέα στο Λακωνικό Κόλπο.

Μαυροσπηλιά

 Στιγμές από το χωριό μας.....

Μοναστήρι

Το μοναστήρι της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, που βρίσκεται στην περιοχή Γκαγκανιά, αποτελεί ένα από τα γραφικότερα μοναστήρια της Λακωνίας. Βρίσκεται σε απόσταση 3 χιλιομέτρων βόρεια των Μολάων και σε  υψόμετρο 400 μέτρων  στην πλαγιά του όρους Κουρκούλα. Ο σχετικά μικρός σε μέγεθος  ιερός ναός του είναι κτισμένος πάνω σε βραχώδες έδαφος και έχει οκτάγωνο τρούλο. Στο εσωτερικό του ο ναός δεν έχει τοιχογραφίες παρά μόνο εικόνες. Χτισμένο με πέτρα είναι αρμονικά ενσωματωμένο στο φυσικό περιβάλλον. Μέχρι το 2014 η μονή  ήταν άσπρη (λόγω του ασβέστη με τον οποίον την έβαφαν), αλλά με απόφαση του ιδιοκτήτη και των ενοικιαστών πραγματοποιήθηκε αναπαλαίωση στο ναό και διαπιστώθηκε με έκπληξη ότι το μοναστήρι χρονολογείται περίπου το 1300 μ.Χ. Το θέαμα είναι εκπληκτικό όταν αντικρίσει κανείς τις σκαλιστές λεπτομέρειες της πέτρας και κατανοήσει ότι αυτό το αρχιτεκτονικό κόσμημα το δημιούργησαν με χειρωνακτική εργασία. Γύρω από το μοναστήρι υπάρχουν κάποια μέρη των κελιών των καλογριών, μιας και παλαιότερα ο αριθμός των μοναχών έφτανε έως και 35. Υπάρχουν διάφοροι χώροι όπου είχαν τα ζώα, αποθήκες για τα τρόφιμα που διατηρούνται μέχρι σήμερα.     

Το κτήμα που περιβάλλει το μοναστήρι είναι πλούσιο σε ελαιόδεντρα, κυπαρίσσια, οπωροφόρα δέντρα, πλατάνια, τα οποία σε συνδυασμό με τις δύο πηγές του σουλιναρίου αποτελούν έναν επίγειο παράδεισο. Ειδικά την άνοιξη που τα πάντα είναι ανθισμένα, μπορεί κανείς να αισθανθεί τις μυρωδιές της φύσης και να γαληνέψει η ψυχή του ακούγοντας το γάργαρο νερό από το βουνό να ηχεί στα αυτιά του. Φυσικά, η θέα είναι μοναδική! Τα βουνά του Ζάρακα, ο κάμπος των Μολάων ακόμα και η θάλασσα της Πλύτρας βρίσκονται στα πόδια κάθε επισκέπτη. Υπερονόβια δέντρα δεν υπάρχουν διότι κόπηκαν σύμφωνα με φήμες από τον Ιμπραήμ, την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Παλαιότερα είχαν φυτέψει 40 είδη κυπαρισσιών, αλλά στον πόλεμο του 1940 κόπηκαν για να κτίσουν ξανά τη γέφυρα της Απιδιάς ύστερα από καταστροφή της.     

Η μονή παλαιότερα, όταν διέμεναν εκεί καλόγριες ήταν αυτοκέφαλη. Για το λόγο αυτό είχαν ζώα, αργαλιούς που ύφαιναν και αρκετούς κήπους για να καλλιεργούν. Είχαν λιοτρίβι, αλώνι, μύλους και παρήγαγαν γάλα, τυρί και όλα τα βασικά αγαθά για την επιβίωσή τους. Στην άκρη του κτήματος υπήρχε πηγή με νερό για να ξεκουράζονται οι επισκέπτες και να ποτίζουν τα άλογα. Σήμερα έχουν σωθεί μόνο κάποια ερείπια της βρυσούλας. 

Σύμφωνα με την απογραφή του 1699, κατά την περίοδο ενετοκρατίας, η μονή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος είχε καταγραφεί. Το 1870 πέρασε στην ιδιοκτησία του βουλευτή Αλέξανδρου Παπαμιχαλόπουλου, ο οποίος ήταν γαμπρός του μεγαλοκτηματία Θεόδωρου Καστανάκου. Ο Παπαμιχαλόπουλος είχε στόχο να κάνει το μοναστήρι δισυπόστατο. Επιθυμούσε οι άνθρωποι από τους Μολάους, τα χωριά του Ζάρακα να πηγαίνουν στο μοναστήρι της Γκαγκανιάς στη γιορτή της Παναγίας της Χρυσαφίτισσας. Μέχρι τότε όλοι πήγαιναν στη Μονεμβασιά. Όταν το ανέλαβε αυτός, το μοναστήρι  γιόρταζε και της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος και της Παναγίας της Χρυσαφίτισσας. Το 1911 το πούλησε στον Παπανάρετο Πολυκάρπου, ο οποίος ήταν αρχιμανδρίτης και ηγούμενος της Μονής. Τότε έγιναν μοναχές οι αδελφές Μοραΐτη, Κότσαλη και άλλες, οι οποίες προσέφεραν όλη την περιουσία τους στο μοναστήρι. Ο πάτερας Πανάρετος Πολυκάρπου για πολιτικούς λόγους έφυγε από το μοναστήρι και το πούλησε το 1929 στον Πιεράκο. Βέβαια, ο ηγούμενος με ξύλινα κάρα μετέφερε όλη την περιουσία του μοναστηριού, όπως αργαλιούς, εικόνες αξίας και τα πήγε στην Άνδρο και έφτιαξε άλλο μοναστήρι. Από τότε το μοναστήρι της Γκαγκανιάς δεν έχει περάσει στην ιδιοκτησία κάποιου άλλου αλλά παραμένει στον Πιεράκο, ο οποίος το νοικιάζει σε ενοικιαστές που είναι υπεύθυνοι για τον ιερό ναό και το κτήμα που τον περιβάλλει. Κάθε χρόνο, πραγματοποιείται λειτουργία ανήμερα της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος.

Αξίζει όλοι να επισκεφθούν το μοναστήρι αυτό για να νιώσουν το δέος, τη χαρά και τη γαλήνη που προκαλεί στους επισκέπτες.    
Σημ. Οι παραπάνω πληροφορίες αντλήθηκαν από το βιβλίο "Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος" (Γκαγκανιά) του Κου Ιωάννη Πριφτάκη.  

Απιδιά

Η Απιδιά, η μικρή αυτή κουκιδίτσα στον χάρτη είναι ένα ακατέργαστο διαμάντι με καίριο πολιτισμό. Αυτή η μικρή κοιλάδα βρίσκεται μια ώρα περίπου νοτίως της Σπάρτης, σε απόσταση 62 περίπου χιλ. Σήμερα είναι ένα μικρό χωριό, με 660 κατοίκους. Παλιά λεγόταν "Πλειαί", όμως από τον 11ον μ.Χ. αιώνα έλαβε την νέα ονομασία Απιδέαι (εκ των φυομένων εκεί δένδρων). Τότε κτίστηκε και ο αξιόλογος ναός της Παναγίας.

    Δεν πρόκειται για μια παραθαλάσσια περιοχή αλλά για πεδινορεινή. Το πιο ξακουστό και πιο τερατώδες βουνό της Απιδιάς είναι η Κριτσόβα. Το κλίμα της Απιδιάς είναι υγιεινό και το έδαφος είναι γόνιμο. Τα κυριότερα των προϊόντων της είναι λάδι, δημητριακά και εσπεριδοειδή. Παράλληλα, ας αναφερθεί πως ήταν το μοναδικό χωριό της Λακωνίας που καλλιεργείται καπνός. Επίσης, το χωριό φημίζεται και για την ποιότητα κτηνοτροφικών προϊόντων και μέχρι προ τίνος βιομηχανία αλευροποιίας. Αν και το έδαφος του χωριού είναι γόνιμο, πολλοί έχουν ξενιτευτεί στο εξωτερικό.

Η Απιδιά υπήρξε λόγω της επικαίρου γεωγραφικής θέσης της, σημαντικό προϊστορικό κέντρο, την εποχή του Μινωικού και του Μυκηναϊκού πολιτισμού. Βέβαια, την Βυζαντινή εποχή το χωριό αναβίωσε πολιτισμικά περισσότερο με την εγκαθίδρυση του ενοριακού καθεδρικού πρωτοχριστιανικού ναού "Κοιμήσεως της Θεοτόκου" (5ος-9ος μ.Χ αι.). Επιπλέον, σήμερα, σύμφωνα με τους αρχαιολόγους WATERHOUSE και SIMPSON μας πληροφορούν ότι υπάρχουν και άλλοι 12 ακόμα ερειπωμένοι βυζαντινoί ναοί. Αξιόλογοι ναοί και σταθμοί πολιτισμού της Απιδιάς είναι :

Ο ναός του Αγίου Ιωάννη

Ο ναός Αγίου Αθανασίου

Ο ναός Αγίου Γεωργίου

Ο ναός Αγάς Παρασκευή

Ο ναός Αγίας Κυριακής

Ο ναός Αγίου Κωνσταντίνου

ΔΙΑΚΕΚΡΙΜΕΝΟΙ του χωριού:  

Ο DAVID SEDARIS

Όλοι θυμόμαστε τον μπάρμπα Ηλία τον Σίδερη που το καφενείο του βρισκόταν στην πλατεία του χωριού..

O David Sedaris (Σίδερης)  είναι υιός του Ηλία Σίδερη του Ηρακλή (πρώτος εξάδελφος του δικού μας Ηλία στην Απιδέα)  και διάσημος χιουμορίστας συγγραφέας παγκοσμίως.

Δείτε τον στην εκπομπή Finding your roots μαζί με άλλους 2 διάσημους έλληνες. Τον George Stefanopoulos και την Tina Fey.

Διάσημα βιβλία του: 

Εγκώ μιλήσει καλά κάποια μέρα (2000)

Μια σχεδόν φυσιολογική οικογένεια (2004)

Ας συζητήσουμε για τον διαβήτη με κουκουβάγιες (2013)

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΑΛΚΙΑΣ

Ο Δημήτριος Χαλικιάς γεννήθηκε στην Απιδιά στις 25.10.1925.

Είναι υιός του πρώτου γραμματέα του χωριού Ιωάννη Χαλικιά και της Μηλιάς Θεοδωρακάκου.

Εργάστηκε στο Υπουργείο Συντονισμού από το 1951-1954. Είχε θέση διευθυντή και ήταν βασικός σύμβουλος του Υπουργού Γεωργίου  Καρτάλη  με τον οποίο είχε και προσωπική σχέση. Το 1954 μετά από διαγωνισμό πήρε τη μοναδική υποτροφία και συνέχισε τις σπουδές του στο Cambridge University από το 1954-1957 σε θέματα Οικονομικής Ανάπτυξης.

Τέλος 1957 επιστρέφει στην Ελλάδα μετά από επιστολή – πρόσκληση του Ξενοφώντα Ζολώτα. Τοποθετήθηκε στην Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών τηςΤράπεζας της Ελλάδος.Τον Φεβρουάριο του 1984 αναλαμβάνει  Διοικητής της Τράπεζας Ελλάδος

Το χωριό μας έχει γράψει ιστορία. Κι ας ελπίσουμε πως επόμενοι διακκεκριμένοι ίσως είμαστε εμείς!!!

Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφτείτε:

http://apidia.gr/

http://www.apidealakonias.gr/index.php?new_language_id=1

Δείτε επίσης και το παρακάτω βίντεο του Νίκου Θωμόπουλου.